mazanki

Nazwa gwarowa: mazanki
Klasyfikacja: 3 Chordofony / 32 Chordofony złożone / 321 Lutnie / 321.3 Lutnie drzewcowe / 321.32 Lutnie szyjkowe / 321.322 Skrzynkowe lutnie szyjkowe lub gitary szyjkowe / 321.322-71 Skrzynkowe lutnie szyjkowe lub gitary szyjkowe pobudzane smyczkiem
Wykonawca: Grocholski Stanisław
Rok wykonania: 1970
Miejscowość: Zbąszyń
Region: Wielkopolska
Kraj: Polska
Własność: Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu
Numer inwentarzowy: MLIM/MS/1559
Opis obiektu: nowsza, wprowadzona przez Tomasza Śliwę i Stanisława Grocholskiego w Państwowej Szkole Muzycznej w Zbąszyniu zwiolinizowana forma mazanek (z wyraźnie wyodrębnionymi czterema rożkami, rozszerzającymi zwłaszcza górną lirę instrumentu, bardziej wcięte w talii); spodnia płyta pudła rezonansowego, boczki, szyjka, komora kołkowa, wyżłobione w monolicie; trzy struny; nóżki podstawka o niejednakowej długości, dłuższa przechodzi przez otwór w górnej płycie pudła rezonansowego wspierając się na płycie dolnej, spełniając funkcję duszy; efy bez poprzecznych nacięć
Wymiary: 500 x 80-148 x 52 mm
Materiały: drewno, metal
Skala dźwiękowa, strój: kwintowy (np. f¹ – c² – g²), dostosowywany do stroju kozła ślubnego / czarnego, wyższy od stroju skrzypiec
Praktyka wykonawcza: instrument o średniowiecznych korzeniach; do I wojny światowej mazanki, wraz z kozłem ślubnym, wykorzystywano w rytualnej części wesela (do uczty weselnej); po II wojnie światowej instrument reaktywowano w PSM im. Stanisława Moniuszki w Zbąszyniu; obecnie używany też w ruchu folklorystycznym. Kierski (1861): „Począwszy od zwożenia gości aż do piérwszéj wieczerzy, skrzypek używa maleńkich skrzypków bardzo piskliwych, zwanych mazanki, a w braku ich przewiązuje szyjkę zwyczajnych skrzypiec prawie na środku, przez co wydają głos piskliwy, podobny do mazanek [towarzyszy mu muzykant grający na koźle ślubnym / czarnym]. Dopóki mazanki grają, winien młody pan swoją wódką i piwem gości częstować, oraz wszelkie zrządzone szkody sam ponosić. Od czasu zaś gdy skrzypce grać zaczną [którym towarzyszy kozioł weselny / biały], wszystkie koszta na wódkę, piwo i inne nieprzewidziane wydatki lub szkody, goście weselni ponosić winni. Do kolacyi zachowują goście ubiór świąteczny, który mieli w kościele; odtąd zrzucają sukmany, biorą sukienne kabaty, z granatowego sukna i zabawa trwa do rana."
Autor karty: Zbigniew J. Przerembski


<< Powrót