dudy wielkopolskie (kozioł)

Nazwa gwarowa: kozioł weselny, kozioł biały
Klasyfikacja: 4 Aerofony / 42 Instrumenty dęte właściwe / 422 Piszczałki stroikowe / 422.2 Piszczałki pojedynczostroikowe (instrumenty klarnetowe) / 422.21 Pojedyncze piszczałki stroikowe z pojedynczym stroikiem / 422.211 Z cylindrycznym przewodem / 422.211.2 Z otworami palcowymi / 422.211.2 + 422.211-62 Piszczałka melodyczna pojedynczostroikowa z cylindrycznym przewodem, z otworami palcowymi + piszczałka burdonowa pojedynczostroikowa, z elastycznym zbiornikiem powietrza dla wszystkich piszczałek
Wykonawca: Prządka Czesław
Rok wykonania: 1984
Miejscowość: Zbąszyń
Region: Wielkopolska
Kraj: Polska
Własność: Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu
Numer inwentarzowy: MLIM/MS/619
Opis obiektu: instrument nadymany mechanicznie (mieszkiem); dwugłosowy, cylindryczne piszczałki: melodyczna (otwory palcowe 7+1, a także otwór do korekty stroju) i burdonowa dwukrotnie zagięta, obie zakończone konicznymi, wygiętymi łukowo dwuczęściowymi rogowo-metalowymi roztrąbami; worek z całej, białej skóry koziej, z sierścią na zewnątrz
Elementy dekoracyjne: łącznik piszczałki melodycznej z workiem w kształcie zoomorficznym (głowa kozła), z kościanymi rogami i metalowymi, szklanymi aplikacjami, ćwiekami, metalowe obrączki na piszczałkach
Materiały: drewno, skóra, metal, tkanina
Skala dźwiękowa, strój: współcześnie Es: b – c¹ – d¹ – es¹ – f¹ – g¹ – as¹ – b¹ – c² – d² – es² (dwa najwyższe dźwięki uzyskiwane przez przedęcie)
Praktyka wykonawcza: typ dud o XVI-wiecznych korzeniach; największy spośród polskich instrumentów dudowych, ma najniższy strój i elegijną barwę brzmienia; tradycyjny składnik zachodniowielkopolskich kapel ludowych (ze skrzypcami, a po pierwszej wojnie światowej także klarnetem Es). Kierski (1861): „Począwszy od zwożenia gości aż do piérwszéj wieczerzy, skrzypek używa maleńkich skrzypków bardzo piskliwych, zwanych mazanki, a w braku ich przewiązuje szyjkę zwyczajnych skrzypiec prawie na środku, przez co wydają głos piskliwy, podobny do mazanek [towarzyszy mu muzykant grający na koźle ślubnym / czarnym]. Dopóki mazanki grają, winien młody pan swoją wódką i piwem gości częstować, oraz wszelkie zrządzone szkody sam ponosić. Od czasu zaś gdy skrzypce grać zaczną [którym towarzyszy kozioł weselny / biały], wszystkie koszta na wódkę, piwo i inne nieprzewidziane wydatki lub szkody, goście weselni ponosić winni. Do kolacyi zachowują goście ubiór świąteczny, który mieli w kościele; odtąd zrzucają sukmany, biorą sukienne kabaty, z granatowego sukna i zabawa trwa do rana."
Autor karty: Zbigniew J. Przerembski
Projekt instrumentu (PDF)


<< Powrót